9 oktober 2014

Chirotaal

Naast het jargon van het jeugdwerk en de socioculturele sector hebben we in de Chiro taalgebruik dat specifiek is voor onze eigen jeugdbeweging. Om onduidelijkheden te vermijden, hebben we een aantal regels voor de Chirotaal die in publicaties gebruikt wordt. Net als met onze kleren tonen we zo dat we weliswaar allemaal een eigen stijl hebben, maar toch allemaal deel uitmaken van dezelfde organisatie.

Chiro is altijd met een hoofdletter

Dat is niet zomaar een regel die we opleggen of een commercieel trucje: het moet gewoon zo van de Nederlandse spelling. 'Chiro' is een naam, en die behoudt in samenstellingen zijn hoofdletter. Vergelijk het bijvoorbeeld met Facebookpagina en Sabamcontroleur. Bovendien moet je samenstellingen die niet in het Groene Boekje staan schrijven volgens dezelfde regels als bij de samenstellingen die er wél in staan. Chirojongen en Chiromeisje staat erin, allebei met hoofdletter. De woorden met een kleine letter hebben met chiropraxie en consoorten te maken.

Er is maar één Chiro

Wanneer we met elkaar praten, hebben we het weleens over 'de Chiro's van gewest X' of over 'de meisjes-Chiro van gemeente Y'. In geschreven teksten doen we dat niet. Er is maar één Chiro, en die is gemengd: Chirojeugd Vlaanderen. (De roepnaam 'Chiro nationaal' mag - net als 'Kipdorp' - enkel in conversaties. In geschreven teksten gebruiken we de officiële naam.) Hebben we het over groepen, dan schrijven we 'Chirogroepen'. Of 'groepen', als we herhaling willen vermijden (zie verder). Gaat het over één bepaalde groep, dan gebruiken we een van de volgende structuren:
  • Chiro Gemeente (dus niet 'de Chiro van Gemeente', want nog een keer: er is maar één Chiro)
  • Chiro Groepsnaam
  • Chiro Groepsnaam uit Gemeente
  • Chirojongens Groepsnaam / Chiromeisjes Gemeente / enz.

Overdaad schaadt

Je kwam al heel wat keren het woord Chiro tegen in deze nochtans korte tekst. Als het over ons taalgebruik gaat, met allerlei voorbeelden, dan is dat vervelend maar onvermijdelijk. In andere teksten is dat alleen maar vervelend, dus vermijd je herhaling. Je schrijft over de Chiro, dus is het evident dat het over Chiroleden, Chiroleiding, Chirolokalen, Chirokampen en Chirospelletjes gaat. Vermijd dat je tekst rinkelt als een wekker of irriteert als een koekoeksklok die blijft steken, en schrap waar mogelijk.

Op of in?

De enen zeggen dat ze 'op' de Chiro van alles doen, anderen doen dat 'in' de Chiro.
'Op' is een aanduiding van plaats – je gaat ook op hotel of je zit op school. In de Chiro kan dat twee dingen betekenen: in de lokalen of op het Chiroterrein. Om die dubbelzinnigheid te vermijden, schrijf je dus best ineens wat je bedoelt.
'In' de Chiro kan nog veel meer betekenen. In de lokalen, op kamp of op tocht: ook wat je daar of op die momenten doet, doe je in de Chiro. Dat kan dus een aanduiding van plaats zijn, maar ook van tijd of van omstandigheid. Wat je bedoelt, is 'als lid van die jeugdbeweging' of 'tijdens de activiteiten'. Soms wordt het zelfs gebruikt om een mening of standpunt te verkondigen: “In de Chiro zijn we geen fan van ondemocratische politieke partijen.” Dat is gewoon omslachtig. Vervang dat door “de Chiro is geen fan van (enz.)” of “Met de Chiro willen we (enz.)”. Dat is directer en krachtiger. Het is niet omdat we in de zachte sector zitten, dat we ons zacht moeten opstellen.
Om samen te vatten: op of in? De gevallen met 'op' kun je altijd concreter maken. Doe dat waar mogelijk ook bij 'in'.

Leden en leiding

Leiding is als vee: je kunt dat niet tellen. Je hebt geen tien vee, je hebt tien koeien. Of vijf koeien en vijf stieren. In de Chiro zijn we dus ook niet met meer dan 100 000 leden en leiding, maar met meer dan 100 000 leden, leiders en leidsters.
Onze leden zijn de kinderen en jongeren die bij ons aangesloten zijn. Zij hebben zich geëngageerd om lid te worden. Dat zijn dus geen gasten, want gasten zijn mensen die we vrijblijvend uitgenodigd hebben en die 'op bezoek' zijn. In spreektaal zijn gasten ook jongens, maar dat klopt al helemaal niet, want in de Chiro zijn de meisjes in de meerderheid (al merk je daar weinig van aan onze jaarthemafiguren, in het bivakthema-aanbod op de website, in ons activiteitenaanbod en noem maar op). Om dezelfde reden hebben we het ook niet over 'de klein mannen', wat bovendien dialect is. Herhaling vermijden kan door de afdelingsnaam te gebruiken. Andere mogelijkheden: in een spel heb je spelers, op kamp of op cursus heb je deelnemers.
Schrijf je over leefwerelden, let dan op met de afdelingsnamen. “Keti's zijn zus of zo” is goed als je afdelingen met elkaar vergelijkt. Heb je het over de leefwereld van 15-16-jarigen, dan impliceer je met die afdelingsnaam dat keti's anders zijn dan hun leeftijdsgenoten.

Op kamp of op bivak?

Wat is het verschil tussen op kamp gaan en op bivak gaan? Niets, behalve die benaming. 'Bivak' is wel sinds het ontstaan van de Chiro de officiële term – dat moest van de Kerk! – en dat is lang zo gebleven. Lokale groepen gebruiken dat nochtans weinig tot niet. Zij zoeken informatie over 'op kamp gaan'. Gebruik je beide termen door elkaar, dan vindt iedereen makkelijker de gezochte info, zowel op de website als op ons netwerk. Bovendien vermijd je zo herhaling.
Opgelet: er is wél een verschil tussen het Bivakboek en een kampboek, en tussen het Bivaklied en een kamplied. Bivakdingen zijn van Chirojeugd Vlaanderen – zeker als ze met een hoofdletter geschreven zijn – terwijl de kampversies eerder met lokale groepen te maken hebben.

Over lavertjes en hemen

Lokalen en barmomenten, daar kan iedereen zich iets bij voorstellen. Hemen, daarvoor moet je al in een groep zitten waar die benaming is blijven hangen uit de tijd van De Keure. Om te weten wat een lavertje is, moet je al eens mee geweest zijn op een verbondelijke of nationale cursus (en dan kun je dat nog altijd een onnozel woord vinden ;)). Hoe goed kent je publiek die termen? En kun je dat wel inschatten? Leg dat soort woorden dus uit, of gebruik alleen de 'normale' benamingen.